Tarih
İlçeye ilk gelen ve yerleşen halkın kim olduğu konusunda çeşitli kaynaklarda değişik bilgilere rastlanılmaktadır. Geçmişte büyük uygarlıkların kurulduğu Mezopotamya bölgesinde yer alan İlçe değişik tarih devirlerinde çeşitli uygarlıkların etkisi altında kalmış ve her uygarlık bugüne değin izler bırakmıştır. İdil İlçesi tarihi M.Ö.2000’li yıllara kadar gitmektedir. Mardin’in tarihine göre Antakya’yı Nusaybin’i ve Midyat’ı kuran Nikkaur adındaki bir kral aynı zamanda İdil’i de kurmuştur. İlk adı Zarih idi. Bu kelime Arapça olup “ekici” demektir. M.Ö. 2000’li yıllarda bu beldeye yerleşmiş olan Zapdey adındaki bir bey yöreye kendi adını vermiştir. Böylece bir süre beldenin ismi “Beyt Zapdey” yanı “Zapdey’in evi” olarak kalmıştır. Bölgede sırasıyla Gutiler Asurlar ve Aramiler hüküm sürmüştür. MÖ 6. yüzyıla kadar Bölge Zarih adıyla anılmaktaydı. M.Ö. 600 yıllarında Persler burayı istila ettikten sonra Hazağ (Hazak) ismini vermişlerdir. Hazak Farsça olup cesur mert demektir. Mezkur tarihlerde Kral Şabur adındaki Pers kralı binlerce askerle burayı istila ederek 10.000 (onbin) esiri beraberinde götürerek öldürmüştür. M.Ö. 311 yılında Pers İmparatoru Darius'un Büyük İskender'e yenilmesiyle bu bölgede Hellenizmin etkisi altına girmiştir.
İdil
Hellenistik dönemde Hazak olarak anılan ve M.Ö.3 23 yılında İskender'in ölümüyle birlikte Selevkos Krallığının elinde kalan İdil; daha sonra Roma İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. Hazreti İsa’nın doğumundan sonra Hıristiyanlığın dünya üzerinde yayılmasına paralel olarak halk Hıristiyanlığı kabul etmiş ve M.S. 57 yılında bölgeye gelen Mor Aday isminde bir havari tarafından Süryanilik yayılmıştır. Çok yakın zamana kadar İlçe Merkezi ve pek çok köy Süryani Kadim mezhebine bağlı iken Müslüman halkın İlçeye yerleşmesi ve Hıristiyanların yurt dışına göç etmeleri sonucu Müslümanlar çoğunluk durumuna gelmişlerdir Tarihsel gelişim içinde yakın zamana kadar bir Hıristiyan nüfusunun çoğunlukta olduğu bir İlçe olan İdil’in İlçe merkezine 1970'li yıllardan sonra Müslüman köylerin ve göçer (koçer) ailelerin yerleşmesi buna karşın Hıristiyan vatandaşların yurt dışına ve büyük şehirlere göç etmesiyle demografik yapısı değişmiştir. Göç nedenleri; tarım alanlarındaki verim düşüklüğü hayvancılığın istenilen düzeyde yapılamaması ve siyasi istikrarsızlıktır. Göçler yurt dışında Suriye Lübnan Almanya İsveç ve İsviçre’ye; yurt içinde ise Mardin Diyarbakır Gaziantep Adana Mersin ve İstanbul İllerine olmaktadır. İlçemizde farklı dini inançlara bağlı vatandaşlar bulunmaktadır. Bunlar Süryaniler Müslümanlar ve bir tek köyde mevcut olan Yezidilerdir. 1970’lı yıllarda İlçeye yerleşen Müslümanlar bugünkü nüfusun hemen hemen % 99’unu teşkil etmektedir. 1924 yılına kadar köy olan İdil 1924 yılında Cizre İlçesine bağlı bir Bucak 1937 yılında İlçe olmuştur.
İdil
İdil başlangıçta Mardin İline bağlı bir İlçe iken; 18 MAYIS l990 tarih ve 20522 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 16 MAYIS 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Şırnak İline bağlanmıştır. 1937 yılında İlçe olduktan sonra Midyat İlçesine bağlı Haberli (Basibrin) bucağı ile Nusaybin İlçesine bağlı Oyalı (Alyan) bucağı ve bunlara bağlı köyler İlçemize bağlanmıştır. Midyat İlçesine bağlı bir bucak iken 1989 yılında Dargeçit’in ilçe statüsüne kavuşturulmasıyla İlçemize bağlı Beğendi Belen Bostanlı Çukurdere ve Yanılmaz köyleri İdil’den ayrılmıştır. Halen İlçemize bağlı 64 köy ile bu köylere bağlı 21 mezra bulunmaktadır. Ayrıca köylerin arasındaki arazi ihtilafları ve köy içindeki çekişmeler nedeniyle bazı aileler arazilerinin bulundukları yerlere üç dört ev yaparak yerleşmekte ve böylece yeni yerleşim yerleri oluşmaktadır. İdil’deki mevcut durum çok dağınık bir yerleşim yapısı göstermekte ve kamu hizmetlerinin götürülmesinde güçlükler meydana getirmektedir. İdil Kaymakamlığının teklifi ve Şırnak Valiliği’nin uygun görmesi sonucunda boşalmış köylerin tamamına geri dönüş izini verilmiş olup köye geri dönüşler sürmektedir. Terör nedeni ile boşalan köylerden Peçenek Basak Işık Çukurlu Kayı Yalaz ve Yuvalı köylerine yerleşen vatandaşlarımıza ilçe Kaymakamlığınca gerekli hizmetler götürülmektedir. Boşalan köylerden Yayla Köyüne ise geri dönüş izni verilmesine karşın henüz köye dönen olmamıştır. İdil İlçe Merkezi beş mahalleden ibaret olup
Coğrafya
İdil’in kuruluşunda tarihi coğrafi özellikler etkili olmuştur. Şehrin Cizre İlçesine ve Suriye sınırına olan yakınlığı ve Topografik özellikleri ilçenin tarihinde önemli bir rol oynamıştır. İdil’in kuzey ve kuzey batısı dağlık ve engebelik güneyi ise ovalık bir arazi özelliğini gösterir. Arazi yapısı İlçenin kuzeyinden güneyine doğru alçalarak dağlık ve engebelik yapıdan düz ovaların yer aldığı bir görünüşe bürünür. Şehir bu iki farklı unsurun ortasında yükseltileri fazla olmayan tepelerin üzerinde kurulmuştur. İdil İlçesi Güneydoğu Anadolu’nun doğusunda bulunmaktadır. İlçenin Yüzölçümü 1224 km² olup rakımı ise; 773 metredir. İdil İlçesi Şırnak İline 75 kilometrelik bir yol ile bağlıdır. Doğusunda Cizre batısında Nusaybin ve Midyat İlçeleri Kuzeyinde Dargeçit ve Güçlükonak İlçeleri ile güneyde Suriye Arap Cumhuriyeti bulunmaktadır. İlçenin Suriye ile 24 kilometre sınırı olup sınır kapısı bulunmamaktadır. İklim; Karasal iklimin egemen olduğu İdil’de yazları kurak ve sıcak kışları soğuk ve yağışlı geçer. Yağışlar genellikle kışları kar ve yağmur olarak düşer. Yıllık ortalama m²’ye 633.5 mm3 yağış düştüğü saptanmıştır. Yağış yüklü bulutlar ve rüzgarlar genellikle güneydoğu istikametinden gelir. Bitki Örtüsü; Bitki örtüsü bakımından İlçemiz fakir bir yapıya sahiptir. İdil-Midyat yolu güzergahı ile güney batı ve batı bölgelerinde meşelik alanlar mevcuttur. Bilinçsiz kesim nedeniyle bu meşelik alanlar da giderek tükenmeye yüz tutmaktadır. Bu alanlar dışında İlçe geneli bozkır bir görüntü arz eder. Hidrografya; İlçemizin kuzeyindeki Dicle nehri İlçemiz ile Güçlükonak İlçesi arasında doğal bir sınır oluşturur. Ayrıca İlçenin muhtelif bölgelerinde baharda yağan ve eriyen kar sularını toplayan yazın da kuruyan bir kaç dere yatağı mevcuttur. Bunların belli başlıları Du*** ve Saklan dereleridir. İdil Belediyesi İdil Belediyesi 1937 yılında kurulmuş ve 1978 yılına kadar Belediye Başkanları Hıristiyan vatandaşlarından seçilmiştir. 1978 yılında ilk kez bir Müslüman Belediye Başkanı İdil’de görev almış ve bugüne kadar durum bu şekilde devam etmiştir.
İdil
Nüfus
İlçenin Nüfusu İlçe oluşundan günümüze kadar artış kaydetmiş ve özellikle 1990’lı yıllardan itibaren göçlerin de etkisiyle artmıştır. İlçe olduğu 1937 yılında 1000’nin altında olan nüfus 1990 sayımında İlçe Merkezi için 12.988 olarak saptanmıştır. İlçeye bağlı köy ve mezralarda 1990 nüfus sayımı sonuçlarına göre 3l.425’dir. 1997 yılında ise artış devam etmiş İlçe merkezi 21.840 Belde köy ve mezralardaki nüfus ise 33.670 ‘tir. Toplam olarak İlçe nüfusu ise 55.510’dur. Son olarak 2000 yılı sayımında da Beldeler 8.599 Köyler 31.777 İlçe merkezi 20.597 olmak üzere toplam İlçe nüfusu 60.973 olarak gerçekleşmiştir. İdil İlçesinde üç din bir arada huzurlu bir biçimde yaşamaktadır. Müslümanların yanı sıra Süryani vatandaşlarımız İlçe Merkezi Aşağı Mahalle Öğündük Haberli ve Sarıköy’de Yezidi Vatandaşlarımız ise Mağara Köyü’nde yaşamaktadır. 2004 yılında İdil’e iki önemli “geri dönüş” gerçekleşmiştir. Terör nedeniyle boşalan köylere dönen vatandaşlarımızın yanı sıra
İdil
İdari Yapı
İdil
İdil
Sosyal Durum
Yerleşme 1979 yılından itibaren devlet tarafından göçer aşiretlerinin iskanını sağlamak için İlçe merkezinde Atakent ve Turgut Özal Mahallelerinde Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce göçer Konutları yapımı planlanmış ve Ekim 1986’da 196 adet konut tamamlanarak hak sahiplerine dağıtılmıştır. Aynı şekilde kendilerine konut yapımı için 344 göçer ailesi daha müracaatta bulunmuş olup
• Bulutsuzluk özlemi ile İdil’in rock müziği ile tanışması
• Gönüllü kuruluşların katkıları çeşitli eğitim birimleri açılması
• Konusunda uzman kişilerle söyleşiler düzenlenmesi hep Bizim İdil Şenlikleri kapsamında olmuştur. Bizim İdil Şenliği İstanbul’un İzmir’in Diyarbakır’ın ve Van’ın kırsal alan ile buluşması kent ile kırın kucaklaşması bilgi ve birikimlerin Suriye sınır boyunda yer alan Güneydoğu’nun bu şirin ilçesinin insanlarına aktarılma çabası takdire şayan gönüllü bir sivil toplum hizmetidir. Bu şenlik İdil de “bizim ülkemizin topraklarından” diyerek uzak diyarlardaki yetişmiş insanlarımızın değerli hocalarımızın İdil’i sahiplenmesi
Bugüne kadar yapılan şenlikler ve tarihleri şöyledir: • Birinci Bizim İdil Şenliği
İlçemizde geleneksel geniş aile tipi mevcuttur. Bazı ailelerde iki kuşak hatta üç kuşak bir arada bulunmaktadır. Ailelerde poligami evlilikler ve çok çocuk yapma geleneği yaygındır. Ailede erkek çocuk sahibi olmak çok önemlidir. Erkek çocuk aileler arası anlaşmazlıklarda bir güç unsuru olarak görülmektedir. Aileler ataerkil bir yapıya sahiptirler. Evlenme yaşı kızlarda 15-16 erkeklerde 17-18’dir. Son yıllarda okullaşmanın armasıyla evlenme yaşı yükselme eğilimindedir. Evlenme türlerinde genellikle görücü usulü ile ekonomik nedenlerle “ berdel ” yani değiş-tokuş sistemi yaygındır. Berdel genellikle başlık parası bulamayanların akrabalığı pekiştirmek isteyenlerin ve orta yaşı geçkin erkeklerin ikinci evliliği yapmak için kendi aralarında kız çocuklarını değiştirmeleridir. İlçemizde başlık parası yaygın ve başlık ağır koşullar içermektedir. Başlık kıza ve birkaç kuşak akrabaya hediyeler takı ve ev eşyalarını kapsamaktadır. Aile nüfusunun fazlalığı nedeniyle erkekler yaz aylarında Anadolu’nun çeşitli İl ve İlçelerine çalışmaya gider ve kazandıkları paralar ile yıllık geçimlerini temin etmeye çalışırlar. Kadınlar çalışma hayatında erkeği ile ortak çaba gösterir. Çocuk bakımı odun toplama tezek yapma hayvanların bakımı vb. işler kadına ait görevlerdir.
İlçemizde genel olarak erkeklerin giysisi şal-şepik kadınların giysileri ise fistan (entari) dir. Ancak gün geçtikçe bu giysilerin yerini takım elbiseler ile diğer kadın giysileri almaktadır. Yaşlı erkekler ile orta yaşlılar daha çok şalvar yelek ve ceket giyerler. Fakat yine de vazgeçilmeyen elbise şal-şepiktir. Şal-şepik çok ince tiftik ipliğinden dokunmaktadır. Şal-şepik yelek ve şelame olarak dört parçadan oluşmaktadır. Şal-şepik’in alta fanila yerine giyilen “kiras”ı ve kol ucuna iliştirilmiş levendi denilen bir parçası daha vardır. Şal geniş boru paçalı olup pantolon yerine giyilir. Gömleğin üstüne şepik denilen parça giyilipbele şeleme denilen geniş ve kalın bir kuşak bağlanır. Daha sonra yelek giyilerek kiras (fanila)’ın kol ucuna bağlı levendi (bilek kuşağı) bilek üzerine sarılır. Başa da ya kefi bağlanır veya şapka giyilir. Kadının genel giysisi ise; fistan (entari) olup
İdil
Ekonomi
Şehrin Midyat-Cizre yolu üzerinde bulunması beşeri özelliklerini belirlemede önemli bir etken olmuştur. Cizre İlçesine yakınlığı ve ekonomik ihtiyaçlarını buradan karşılaması önemli toplumsal bir özelliktir. İdil için Cizre
İdil
Sağlık
İlçede 30 yataklı Devlet Hastanesi mevcut olup hastanede ameliyathane tamamlanarak hizmete konulmuştur. İlçede 4 Sağlık Ocağı 5 Sağlık Evi mevcuttur. Personel Durumu: İlçede Devlet Hastanesinde: yılda 20.000 kişiye poliklinik hizmeti verilmekte olup 2004 yılında ciddi sayıda yardımcı personel ataması gerçekleştirilmiştir. Hastanede 6 Pratisyen Doktor 1 uzman doktor ve 1 Diş Hekimi görev yapmaktadır. Dahiliye Çocuk Kadın Hastalıkları ve Cerrahi Branşlarında Uzman Doktor ihtiyacı vardır. Sağlık ocaklarında hekim bulunmamakta olup
İdil
Eğitim ve KültürÇok Amaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM) GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’na bağlı ve İdil Kaymakamlığı’nın gözetiminde görev yapan ÇATOM’ların ilçemizde de şubesi bulunmaktadır. Çok Amaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM) 4 Eylül 2003 tarihinde İdil Turgut Özal Mahallesinde Kaymakamlıkça tahsis edilen yeni binada faaliyete başlamış olup İdil Kaymakamlığı ve GAP idaresinin katkıları sonucu eğitime elverişli duruma getirilmiştir. Halkı aydınlatmada çok faydası olan özellikle bayanların eğitiminde etkili rol oynayan ÇATOM ‘da Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ile koordineli olarak aşağıdaki halka açık kurslar düzenlenmiştir. Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü A-) Mevcut Durum : Halk Eğitim merkezi Müdürlüğümüz 1981 yılından itibaren ilçede ve köylerde faaliyetlerini sürdürmektedir. 2003-2004 eğitim öğretim yılında kurumumuz bünyesinde 39 adet muhtelif kurslar açılmış olup
İdil
Ulaşım ve Altyapı
İlçemiz ulaşım açısından önemli iki karayolu bağlantısının arasındadır. Bunlardan birisi Cizre - İdil - Midyat - Mardin - Batman bağlantısını sağlayan karayolu diğeri ise
İdil
Turizm
Timur Çeşmesi: İlçede 15. yüzyıldan kalma Timurlenk tarafından yapılan tarihi TİMUR ÇEŞMESİ bulunmakta olup bu eser Anadolu’da Timur adı ile anılan tek eserdir. Çeşmenin içerisinde birbirine bağlantılı kanallar bulunmaktadır. Timurlenk Çeşmesinin bir rivayete göre yapıldığı dönemde seviye olarak evlerden yüksekte olduğu doğa olaylarından etkilenerek günümüzde aşağı seviyede kaldığı söylenmektedir.
Meryem Ana Kilisesi: İdil
İdil
İlçe Merkezinde 1 adet kullanılan 7 adet kullanılmayan olmak üzere toplam ana kilise ile birlikte 8 Kilise vardır. 1- Meryem Ana Kilisesi 2- Mor Eşayo 3- Mor Gorgis 4- Mor Şemon 5- Mor Yakup 6- Mor Mejdalaniye 7- Mor Ã�ızlayto 8- Mor Yohanon Tarihi Mor Yakup Azizevi: İlçede Süryanilerin çoğunlukta olduğu dönemlerde cemaat kalabalık olduğundan Pazar günü yapılan ayinlerde Kilise yetmediğinden Mor Yakup Azizevinin bulunduğu bölgedeki cemaat Kilise yerine bu Azizevini kullanmaktaydılar. Ayrıca azizevinin bahçesinde tarihi mezarlar bulunmaktadır. Öğündük Köyünde Mor Yakup Kilisesi: İlçemize bağlı Öğündük Köyündeki Mor Yakup Kilisesi M.S. 600. yıllara ait olduğu sanılmaktadır. İdil İlçe Merkezinin yanı sıra Öğündük
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder